ျမ-ျမာ-ျမဴ-ေျမ-ျမိဳ႕-မြ-မွ---ျမက္ႀကီးမ်ိဳး မွ ေမ...

ျမက္ႀကီးမ်ိဳး ၇-ပါး။ ။ ျမက္မင္းမ်ိဳးလည္း ဟူ၏၊ ေဆးက်မ္းလာ ေ၀ါဟာရ အေပါင္းစကား။
(၁) ဟိႏၲာလ- ဓႏုန္းပင္၊
(၂) တာလ- ထန္းပင္၊
(၃) ခဇၨဴရ- သင္ေပါင္းပင္၊

မု-မူ-ေမ-ေမာ-မို-မ်---မုေ႒ာ ၉-ဆူ၊ မွ ေမ်ာက္ဥအျပား...

မုေ႒ာ ၉-ဆူ၊ တည္ေတာ္မူ၊ စည္သူ မင္းေလာင္းျမတ္။ ။ အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီး
တိုင္းခန္းလွည့္ လည္ရာ မေလးကြၽန္းမွ သိၾကားနတ္တို႕ဆက္လိုက္ေသာ သရကၡန္ေခၚ သာရဂႏၶ နံ႕သာသစ္ကို ပုဂံသို႕ ဆိုက္ေရာက္ေသာအခါ 'မု႒ိ' ေခၚ လက္တဆုပ္ပမာဏစီ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ ၉-ဆူထုေတာ္မူ၍ ေစတီပုထိုး ထည္ထား ကိုးကြယ္ေတာ္မူေၾကာင္းႏွင့္ သိရ၏၊ ဤ၌ မု႒ိ ပါဠိမွ- မုေ႒ာ ျဖစ္လာကာ လက္တဆုပ္ပမာဏကို ေခၚဆိုေၾကာင္း မွတ္ရာ၏။
အတြင္းမုေ႒ာ ၉-ဆူ။
(၁) စႀကံ မုေ႒ာ၊

မိ-မီ---မိစၦာ ဒါနၾကီးမ်ိဳး မွ မီးသတ္က်င့္၀တ္

မိစၦာ ဒါနၾကီးမ်ိဳး ၁၀-ပါ။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (အပါယ္လားေၾကာင္း အလွဴမ်ိုဳး ၁၀-ပါး )၌ ႐ႈပါ၊၊

မိစၦာ ဒိ႒ိ ျဖစ္ေၾကာင္း ၂-ပါး၊၊ ၊၊
(၁) ပရေတာေဃာသ-သူတပါးထံမွ မမွန္ေသာ တရားမ်ားကို ၾကားနာရျခင္း၊
(၂) အေယာနိေသာ မနသိကာရ-ပညာဥာဏ္မယွဥ္ မဆင္ျခင္ဘဲ အမွားကိုစဲြ၍ ယူထားျခင္း၊၊
ဒုကဂၤုတၱရ။ ပါ။ ၈၆။ ႒။ ၅၈။

မာ---မာနမ်ိဳးျပား မွ မာသမ်ိဳး၄ပါး၊

မာနမ်ိဳးျပား၊ ထို ၄-ပါး၊ မိန္႔ၾကား က်မ္းေဗဒင္ ။ ။ မာသမ်ိဳး ၄-ပါးကိုပင္ အခ်ိဳ႔ ေဗဒင္က်မ္းတို႔၌ 'မာနမ်ိဳး ၄-ပါး' ဟု ေရးသားေခၚေ၀ၚၾက၏၊ အနက္အဓိပၸါယ္ အတူတူပင္ မွတ္ေလ။ အက်ယ္ (မာသ) ၌ ႐ႈပါ။

မာယာ ၃-ခြင္၊ အျမဲယွဥ္၊ ဘုရင္ စစ္သူၾကီး။ ။ ၎င္း သ႐ုပ္ (စဥ္းလဲရျခင္းမ်ိဳး ၃-ပါး) ၌ ႐ႈပါေလ။

မ---မၾကံစည္အပ္ေသာ မွ မာန္ယစ္ျခင္း

မၾကံစည္အပ္ေသာ တရား ၄-ပါး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (အစိေႏၲယ် ၄-ပါး)၌ ႐ႈ။

မၾကီးရာသည္၊ ၁၀-ပါးမည္၊ ေလာကီေလာကုတ္ အဘယ္နည္း?။ ။"မၾကီးရာသည္၊ ၁၀-ပါးမည္ကား" ဟူေသာ လကၤာျဖင့္ စိႏၲေက်ာ္သူ ဦးၾသ၏ ၾသ၀ါဒထူးပ်ိဳ႔၌ ေလာကီေရးရာ ၾကီးပြားယဥ္ေက်းမႈအတြက္ မိန္႔ျမြက္ထားသည္ကို သင္ၾကားရ ဘူးသည္၊ အက်ယ္ကို ၎င္းပ်ိဳ႔၌ ႐ႈပါကုန္။

ဘ---ဘၾကီးေတာ္ေခၚ၊ မွ ဘြဲ႕ထူးဂုဏ္ရည္ ၁၁-မ်ိဳး။

ဘၾကီးေတာ္ေခၚ၊ မင္းျမတ္ေက်ာ္၊ မည္ေတာ္ ၆-ပါးလာ။ ။ ကုန္းေဘာင္မင္း ၁၁-ဆက္တြင္ ၇-ဆက္ေျမာက္ မင္းတရားၾကီးျဖစ္၍ ရာဇ၀င္တို႔၌ ေအာက္ပါ အမည္ေတာ္ ၆-ပါးတို႔ႏွင့္ ထင္ရွားခဲ့ေလသည္။
(၁) ဘၾကီးေတာ္ဘုရား-ပုဂံမင္းႏွင့္ မင္းတုန္းမင္းတို႔၏ဘၾကီးေတာ္ ျဖစ္ေသာၾကာင့္တည္း၊
(၂) စစ္ကိုင္းမင္း-မင္းသားငယ္ဘ၀က စစ္ကိုင္းျမိဳ႕ကို စားရေသာေၾကာင့္တည္း၊

ဗ---ဗမာ ၇-မ်ိဳး မွ ျဗဟၼာမ်ိဳး ၄-ပါး။

ဗမာ ၇-မ်ိဳး။ ။ ၎င္း၏ သ႐ုပ္ အဓိပၸါယ္ (ျမန္မာ ၇-မ်ိဳး) သုေတသန၌ ၾကည့္ပါ။

ဖ---ဖက္မ်ိဳး ၆-ပါး၊ မွ ဖြားသစ္စကို၊ စကားဆို၊

ဖက္မ်ိဳး ၆-ပါး၊ ကုန္သည္မ်ား၊ ခြဲျခား အကၡရာ။ ။ ရွမ္းျပည္မွလာေသာ သနပ္ဖက္မ်ိဳး ၆-ပါးကို အကၡရာ ၆-လံုးျဖင့္မွတ္၍ ျပသည္၊
ခ ဖက္, ေခါင္ဖက္၊
က ဖက္, ရြက္ၾကီး၊
လ ဖက္, ရြက္လတ္၊
စ ဖက္, စကဖက္၊
၀ ဖက္, ရြက္၀ိုင္း၊
သ ဖက္, ရြက္ေသး။

ျပ-ျပင္ရန္ ၅-ခ်က္၊ မွ ပြဲလ်က္မ်ိဳး ၅-ပါး

ျပင္ရန္ ၅-ခ်က္၊ အလြန္ခက္၊ ေနာင္တြက္ ပူပန္စရာ။ ။ ၎င္း သ႐ုပ္ကို (ေနာင္ျပင္ရန္ခက္၊ မ်ိဳး ၅-ခ်က္) ၌ ဆိုခဲ့ျပီ။

ျပည္ၾကီးအဂၤါ၊ ၇-ျဖာ၊ ရာဇာပိုင္းျခားသိ။ ။ ၎င္း သ႐ုပ္အဓိပၸါယ္ကို (ျမိဳ႕၏ အဂၤါ ၇-ပါး)၌ၾကည့္ပါ။

ေပ-ပဲ-ေပါ-ပိုး-ပ်---ေပမတရားမ်ိဳး မွ ပ်ဴ ၁၂-ျပည္ေထာင္

ေပမတရားမ်ိဳး ၂-ပါး။ ။ ခ်စ္ျခင္းသေဘာတရား ၂-ပါး။
(၁) တဏွာေပမ- တေထာင့္ငါးရာ ကိေလသာကို ေရွ႕ထား၍ ကိေလသာခ်စ္ ခ်စ္ျခင္း၊ ညစ္ညမ္းေသာ အခ်စ္သေဘာတရားမ်ိဳး၊
(၂) ေဂဟသိတေပမ- ၅၂၈သြယ္ ေမတၱာကို အဦးထား၍ ေမတၱာခ်စ္ ခ်စ္ျခင္းမ်ိဳး။ မိမိအိမ္သား သမီးသားႏွင့္ မိဘေဆြမ်ိဳးမ်ားကိုခ်စ္ေသာ အခ်စ္သေဘာတရားမ်ိဳး။

ပါ-ပီ-ပု-ပူ---ပါဋိဟာရိယမ်ိဳး မွ ပူေဇာ္ခံထိုက္သူ.....

ပါဋိဟာရိယမ်ိဳး ၃-ပါး။ ။ သုတ္သီလကၡန္။ပါ။ ၂၀၆။႒။၃၂၁။ အဂၤုတၱရ တိကနိပါတ္။ ။ နံပါတ္ ၁-ႏွင့္ ၂-ကို ျမတ္စြာဘုရား တားျမစ္ေတာ္မူသည္၊ နံပါတ္ ၃-ႏွင့္သာ ဗုဒၶသာသနာၪပေရး၌ ခြင့္ၪပေတာ္မူသည္၊ ဤေဖၚျပပါတို႔ကား ဂုဏ္ေတာ္ ၉-ပါးတြင္ "သတၳာ" ဂုဏ္ေတာ္၌ အကြၽမ္း၀င္ေသာ တန္ခိုးေတာ္ ၃-ပါးကိုဆိုသည္။
(၁) ဣဒၶိ ပါဋိဟာရိယ-တန္ခိုးအၾကီးဆံုး နတ္ျဗဟၼာတို႔ထက္ ပိုမိုလြန္ကဲေသာတန္ခိုးေတာ္ရွင္အျဖစ္ စြမ္းႏိုင္ျခင္း (ဣဒၶိ၀ိဓ)၊

ပ---ပံ့သုကူအျပား၊ မွ ပဟိုရ္ ၈-ပါး၊

ပံ့သုကူအျပား၊ မ်ိဳး ၁၀-ပါး၊ ခြဲျခား ေျဖေတာ္မူ။ ။ ရဟန္းေတာ္မ်ား ပံ့သုကူေကာက္ယူအပ္ေသာ ပံ့သုကူအ၀တ္မ်ိဳး ဆယ္ပါးကို ၀ိနည္းပရိ၀ါမွ သုေတသနျပဳသည္။
(၁) ေသာသာနိကံ- သုသာန္၌ စြန္႔ပစ္ထားေသာ အ၀တ္ပုဆိုး၊
(၂) ဥႏၵဴရခါယိတံ- ၾကြက္ကိုက္၍ စြန္႔ပစ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၃) ဥပစိက ခါယိတံ-ျခစား၍ စြန္႔ပစ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၄) အဂၢိ ဒၯံု- မီးေလာင္, မီးေပါက္၍ စြန္႔ပစ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၅) ေဂါ ခါယိတံ- ႏြားခဲစား၍ စြန္႔ပစ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၆) အဇိကာ ခါယိတံ- ဆိတ္ ခဲစား၍ စြန္႔ပစ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၇) အဘိေသကိယံ- အဘိသိက္ပြဲ၌ စြန္႔ပစ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၈) ထူပ စီ၀ရံ- ေစတီပုထိုး၌ လႉထားေသာ ၎င္း၊
(၉) ပါပဏိကံ- အိမ္ေစ်းအနီး၌ စြန္႔ပစ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၁၀) ဘတ ပဋိယာတံ- သုသာန္ လိုက္ပို႔သူတို႔ ျပန္လာေသာအခါ အမဂၤလာဟုစြန္႔ပစ္လိုက္ေသာ အ၀တ္ပုဆိုး။